Od kilku miesięcy jesteśmy zasypywani kolejnymi rewelacjami na temat zagrożeń związanych z rozprzestrzenianiem się wirusa zika na świecie. Które informacje są najistotniejsze? Co na dzień dzisiejszy powinniśmy wiedzieć na ten temat?
Skąd w ogóle wziął się ten wirus? Został zidentyfikowany u małp w 1947 roku w Ugandzie, a 7 lat później potwierdzono występowanie zakażeń także u ludzi (pierwsze przypadki w Nigerii). W drugiej połowie XX wieku sporadycznie rozpoznawano zachorowania, z reguły o łagodnym przebiegu, w Azji Południowo-Wschodniej, a także na wyspach Oceanu Spokojnego. W 2013 roku niespotykaną dotąd liczbę zachorowań odnotowano w Polinezji Francuskiej – źródła podają, że nawet do 70% mieszkańców przebyło infekcję wirusem zika! Obecnie szybkie tempo rozprzestrzeniania się wirusa zaobserwowano na terenie Ameryki Południowej i Środkowej. Najbardziej niepokojące doniesienia docierają z Brazylii. Zwrócono uwagę na zwiększającą się liczbę urodzeń dzieci z małogłowiem. Powiązano tę patologię płodu z występowaniem zakażenia wirusem zika u ciężarnej. W 2015 roku odnotowano w Brazylii prawie 4000 przypadków mikrocefalii, podczas gdy dotychczas liczba ta nie przekraczała 170 przypadków rocznie.
Jaka jest droga przenoszenia patogenu, czyli innymi słowy - w jaki sposób można się zakazić?
Wektorem jest komar z rodzaju Aedes, tzn., że do zakażenia dochodzi poprzez ukłucie przez komara. Obecnie trwają badania, próbujące odpowiedzieć na pytanie, czy istnieją jeszcze inne drogi zakażenia. Specjaliści starają się ustalić, czy możliwe jest zakażenie przezłożyskowe, krwiopochodne (odnotowano 1 przypadek) oraz drogą seksualną (2 przypadki). Nie wykazano transmisji wirusa poprzez karmienie piersią.
Istotną informacją jest to, że zakażenie wirusem przebiega łagodnie, często zupełnie bezobjawowo. Nie jest groźne dla osób bez istotnych zaburzeń odporności. Przebieg choroby jest niecharakterystyczny. Może wystąpić niewysoka gorączka, wysypka, bóle stawów. Leczenie ma charakter wyłącznie objawowy i objawy z reguły ustępują samoistnie. Powikłania są rzadkością.
Grupa, która powinna zachować szczególną ostrożność i jeśli to możliwe omijać tereny występowania wirusa zika, to kobiety oczekujące dziecka. Zakażenie matki może okazać się dla płodu niezwykle niebezpieczne i wiązać się z rozwojem wad wrodzonych. Prawdopodobnie zakażenie wirusem zika w I trymestrze ciąży wiąże się z największym ryzykiem wystąpienia małogłowia u płodu.
Jak się chronić przed zakażeniem?
Niestety na razie nie ma szczepionki przeciwko wirusowi zika. Prace potrwają pewnie kilka lat. Rekomendowana jest ochrona przed ukłuciami komarów: stosowanie środków ochrony osobistej przed owadami, tj. repelentów, ochronnej odzieży, moskitier i zabezpieczenie wnętrz pomieszczeń.
Warto dodać, że ze względu na panujące w Polsce warunki atmosferyczne, ryzyko transmisji wirusa w naszym kraju jest znikome. Rodzina komarów Aedes nie występuje w Polsce. Jednak turyści, wracający z krajów występowania wirusa powinni zwrócić szczególną uwagę, czy po powrocie z wyjazdu nie pojawiły się u nich niepokojące symptomy.
Jakie jest stanowisko Światowej Organizacji Zdrowia (WHO – Word Health Organization)?
Decyzją z dnia 1 lutego 2016 WHO uznała obecną sytuację epidemiologiczną zakażeń zika i ich powikłań za szczególne zagrożenie dla zdrowia publicznego na świecie. Ponadto na stronie CDC (Centers for Disease Control and Prevention, pol. Centrum Zwalczania i Zapobiegania Chorobom) na bieżąco aktualizowana jest lista państw zagrożonych, do których odradza się podróże kobietom w ciąży. Natomiast, jeśli kobieta w ciąży wraca z takiego regionu, powinna poinformować o tym swojego ginekologa, by uwzględnił ryzyko wystąpienia wad wrodzonych u płodu.
Lista krajów zagrożonych (stan z dnia 24 lutego 2016):
Aruba, Barbados, Boliwia, Bonaire, Brazylia, Curacao, Dominikana, Ekwador, Guadalupe, Gujana, Gujana Francuska, Gwatemala, Haiti, Honduras, Jamajka, Kolumbia, Kostaryka, Martynika, Meksyk, Nikaragua, Panama, Paragwaj, Portoryko, Republika Zielonego Przylądka, Saint-Martin, Salwador, Samoa, Samoa Amerykańskie, Surinam, Tonga, Trynidad i Tobago, Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych, Wyspy Marshalla.
Źródła:
1. Rymer W., Wroczyńska A., Nahorski W.L.: Wirus zika – nowe globalne zagrożenie? Med. Prakt., 2016; 2: 114–116
2. http://www.cdc.gov/zika/geo/index.html
Katarzyna Ciaputa