Zbrodnia, zagadka, występek, czyli o kryminałach słów kilka

Książka jaka jest, ­ każdy widzi. Wymieniać korzyści wynikających z szeroko rozumianej lektury nie zamierzam, ­ zna je każdy, kto chociaż kilka utworów w swym życiu przeczytał. Na tapetę wezmę dziś jeden z popularniejszych ostatnio gatunków ­ powieść kryminalną, i niczym detektyw w poszukiwaniu zbrodni, postaram się odnaleźć, to co decyduje o jej fenomenie.
 

 Bo fenomen istnieje, nie mam co do tego wątpliwości, ­ możemy go zauważyć nawet na polu naszej rodzimej literatury. Choć w przeszłości powieść kryminalna była zaliczana do mało wartościowych produktów literatury popularnej, dzisiaj jej twórcy są nominowani do najważniejszych polskich nagród literackich. Wzrasta więc nie tylko popularność gatunku wśród czytelników, ale także jego ranga wynikająca z ocen osób, które na literaturze się znają.

Powieść kryminalna to gatunek stosunkowo młody, zapewne nie zyskuje sobie czytelników ze względu na głębokie zakorzenienie w naszej kulturze, ukształtował się dopiero w XIX w. W celu przypomnienia, głównym wyróżnikiem tego typu literatury jest fakt, że akcja utworu zbudowana jest wokół ZBRODNI, która stanowi jej najważniejszy wątek. I właśnie... tu pojawia się pierwsze pytanie ­ co sprawia, że z takim zamiłowaniem sięgamy po mroczne historie, w których trup ściele się gęsto, a na każdej ze stron czai się nowy objaw zła czy okrucieństwa? Wydawałoby się, że każdy człowiek o zdrowych zmysłach starałby się trzymać od takiej rzeczywistości jak najdalej, a jednak rankingi czytelnictwa mówią same za siebie. Nie tylko sięgamy po kryminały,ale również robimy to coraz częściej!

Spotkałam się z teoriami, że człowiek XXI w. żyje w rzeczywistości, która nie odpowiada jego pierwotnym instynktom. Podczas gdy nasi praprzodkowie musieli walczyć o pożywienie, a tym samym każdego dnia o swoje przetrwanie, my jesteśmy w tym kontekście w sytuacji niezwykle komfortowej. Człowiek naszej cywilizacji zbudował sobie „złotą klatkę”, w której czuje się bezpiecznie, czasami jednak odczuwa potrzebę odczucia pierwotnego ZAGROŻENIA, zwiększenia ADRENALINY, odczucia NIEBEZPIECZEŃSTWA. To dlatego niektórzy z nas skaczą na bungee, zdobywają niezbadane górskie szczyty, a inni przenoszą się w literacki świat morderstwa.                               

Gdybym miała wskazać na najważniejszy element budowy kryminału, wbrew pozorom wcale nie wskazałabym na zbrodnię, ale ZAGADKĘ. To ona sprawia, oczywiście moim zdaniem (wcale nie musicie się z nim zgodzić!), że gdy zaczynamy kryminał tak ciężko nam się od niego oderwać. My, czytelnicy stajemy przed pewnego rodzaju łamigłówką ­ rozumując logicznie, badając fakty, czujnie obserwując poczynania bohaterów mamy szansę dociec, jeszcze przed detektywem, kto dokonał zbrodni. To na pewno stanowi plus czytania kryminałów ­ pobudzają nas do wykonania pracy intelektualnej. Musimy jednak być czujni! Do ostatnich stron nie wiemy, czy nasza teoria jest słuszna, czy tylko autor celowo pogrywa naszymi zmysłami. I tak, czy chcemy czy nie ­musimy doczytać do końca by dowiedzieć się PRAWDY.
Mój romans z kryminałami trwa od lat i wcale nie zamierzam go zakończyć. Dlaczego? Bo pozwalają mi przenieść się w inny świat, zapomnieć ­ choć na moment o codzienności, a ten inny świat ­ choć pełen zbrodni, występku ­ pociąga mnie swoją złożonością. Każdy z nas potrzebuje emocji, poczucia niebezpieczeństwa, dreszczu na plecach, a dlaczego nie mielibyśmy go sobie zapewnić bezpiecznie przerzucając kolejną kartkę pod ciepłą i bezpieczną kołdrą?

A na zakończenie makabryczny wierszyk pochodzący z jednej z najpopularniejszych powieści

Agaty Christie... Zachęcam do lektury!

Dziesięć małych Murzyniątek

Jadło obiad w Murzyniewie,

Wtem się jedno zakrztusiło –

I zostało tylko dziewięć.

Dziewięć małych Murzyniątek

Poszło spać o nocnej rosie,

Ale jedno z nich zaspało –

I zostało tylko osiem.

Rzekło osiem Murzyniątek:

– Ach, ten Devon to jest Eden,

Jedno z nich się osiedliło –

I zostało tylko siedem.

Siedem małych Murzyniątek

Chciało drwa do kuchni znieść;

Jedno się rąbnęło w głowę –

I zostało tylko sześć.

Sześć malutkich Murzyniątek

Na miód słodki miało chęć,

Jedno z nich ukłuła pszczółka –

I zostało tylko pięć.

Pięć malutkich Murzyniątek

Adwokackiej chce kariery.

Jedno się odziało w togę –

I zostały tylko cztery.

Cztery małe Murzyniątka

Brzegiem morza sobie szły,

Jedno połknął śledź czerwony –

I zostały tylko trzy.

Trzy malutkie Murzyniątka

Poszły w las pewnego dnia;

Jedno poturbował niedźwiedź –

I zostały tylko dwa.

Dwu malutkim Murzyniątkom

W słońcu minki coraz rzedną...

Jedno zmarło z porażenia –

I zostało tylko jedno.

Jedno małe Murzyniątko

Poszło teraz w cichy kątek,

Gdzie się z żalu powiesiło –

Ot, i koniec Murzyniątek.

Przełożył Włodzimierz Lewik

                                                Sylwia Pyzik